Europees onderzoek naar alternatieven voor PFAS blusschuim

Nieuws van het LEC BrandweerBRZO, september 2019

Afgelopen zomer heeft een Europees onderzoek plaatsgevonden naar het gebruik van fluorhoudend (PFAS) blusschuim en fluorloze alternatieven. Doel van het onderzoek is een goed beeld te krijgen van de omvang van de hoeveelheid verhandeld en gebruikt PFAS-schuim binnen Europa en de toepassing ervan. Ook moet het onderzoek inzicht geven in de beschikbare fluorvrije alternatieven en hun toepassingen.

Het onderzoek is in juni en juli uitgevoerd door Wood Environment and Infrastructure Solutions UK, in opdracht van het Directoraat-Generaal Milieu van de Europese Commissie en het Europees Agentschap voor Chemische Stoffen (ECHA). Het onderzoeksbureau heeft vragenlijsten gestuurd aan fabrikanten, leveranciers en brandweerorganisaties van industrie en overheid. De Europese Commissie wil aan de hand van de ingevulde vragenlijsten onder andere helder krijgen welke organisaties gebruik maken van PFAS-blusschuim, voor welke brandklassen en in welke vorm het wordt gebruikt en welke hoeveelheden in voorraad zijn. Ook is gevraagd naar mogelijke gevolgen van veranderende regelgeving en beleid ten aanzien van PFAS-houdende producten, in hoeverre organisaties al zijn overgeschakeld op fluorvrije alternatieven, of die alternatieven effectief zijn gebleken en wat de financiële, technische en organisatorische consequenties zijn van die overschakeling.

Voor de Nederlandse ‘schuimmarkt’ heeft het LEC BrandweerBRZO opgetreden als intermediair, door de vragenlijst met begeleidende brief namens het onderzoeksbureau te verspreiden naar de relevante gebruikersorganisaties in het BrandweerBRZO-netwerk. Naast vier veiligheidsregio’s met een hoog industrieel risicoprofiel, heeft het LEC ook organisaties als de Gezamenlijke Brandweer, Sitech, een groep vliegvelden, ProRail, Brandweer Nederland en de bedrijfsbrandweerkoepel Stichting CaBO aangeschreven.

Respons

Het LEC heeft van verschillende organisaties respons gekregen en heeft die met een begeleidende brief teruggekoppeld met onderzoeksbureau Wood. De strekking van de reactie is dat de consultatie van verschillende partijen in de domeinen overheid, industrie en training een representatief beeld geven voor de Nederlandse situatie, dankzij de mix van publieke en private organisaties die zijn benaderd. Een greep uit de bevindingen in de Nederlandse markt: een brandweer oefencentrum, waar dagelijks geoefend wordt met tank(put)branden en plasbranden, is reeds geheel PFAS-vrij, de luchthavenbrandweerkorpsen van een aantal vliegvelden zullen bij de aanschaf van nieuwe crashtenders overschakelen op fluorvrij schuimconcentraat en in de (petro)chemie is er vooralsnog geen effectief alternatief voor PFAS-schuim bekend, dat geschikt is voor de specifieke toepassing bij grote brandscenario’s. Het LEC wijst in zijn reactie ook op het grote verschil in schaalgrootte qua gebruik van fluorhoudend schuim tussen overheidsbrandweren enerzijds en industriële bedrijfsbrandweren anderzijds. De circa 9 liter schuim die op de standaard tankautospuiten aanwezig is voor bestrijding van kleinschalige vloeistofbranden, staat in geen verhouding tot de vele tonnen die bedrijfsbrandweren van raffinaderijen en tankterminals in gebruik hebben.

Vervolg

De resultaten van het onderzoek zullen worden gepresenteerd tijdens een conferentie die het ECHA op 24 september in Helsinki organiseert. Volgens Jan Meinster, beleidsmedewerker van het LEC BrandweerBRZO, leveren de uitkomsten van het onderzoek mogelijk aanknopingspunten op voor een eigen vervolgonderzoek voor de Nederlandse brandweersector. “Wij hopen op de conferentie te horen of ergens in Europa of elders in de wereld al bewezen effectieve alternatieven voor PFAS-schuim in gebruik zijn. Dat wil zeggen: fluorvrije schuimsoorten of andere milieuvriendelijke alternatieve blusmiddelen die bij grote tankbranden even effectief zijn als de nu in gebruik zijnde fluorhoudende schuimconcentraten. Als LEC BrandweerBRZO zijn we dan ook zeer geïnteresseerd in de uitkomsten van het onderzoek en blijven we de ontwikkelingen rond mogelijke alternatieve blusmiddelen volgen. Mochten er bruikbare alternatieven voor PFAS-schuim beschikbaar zijn, dan is een mogelijke volgende stap dat er een praktijkonderzoek binnen de Nederlandse industrie komt.”

Wat is PFAS?

PFAS is de afkorting van poly- en perfluor alkyl stoffen. Een verzameling van ongeveer 6000 stoffen die allemaal een volledige of gedeeltelijke serie fluorkoolstofverbindingen in hun structuur hebben. Deze stoffen hebben een kop en een staart. De staart is meestal 4 tot 12 fluorkoolstofverbindingen lang. De kop geeft het molecuul specifieke eigenschappen en heeft andere atomen (zwavel, zuurstof, waterstof, stikstof, etc.). Schuimvormend middel (SVM) bevat vaak een mengsel van veel verschillende typen PFAS, allemaal met een fluorkoolstofstaartje. De verbinding tussen koolstof en fluor is één van de sterkste bindingen die er bestaat. Bekende (en beruchte) PFAS zijn bijvoorbeeld: PFOS (sinds 2011 verboden), PFOA (vanaf 2020 verboden), GenX, en Teflon. Deze stoffen worden breed toegepast, onder andere in impregneermiddel (bluskleding), koekenpannen, voor het vuil afstotend maken van tapijt en meubilair, als smeermiddel, toevoeging aan drukinkt en galvanisatiebaden, in blusschuim, hydraulische olie en skiwax.